လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲမ့ၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲနသွံၣ်ယွၤလီၤလၢနပိာ်မုၣ်အက့ၢ်အဂီၤကိးလါဒဲးန့ၣ်လီၤ. လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲန့ၣ်မ့ၢ်န့ဆၢၣ်တၢ်မၤသးတခါလၢအဘၣ်ထွဲဒီးနနီၢ်ခိပိာ်မုၣ်သွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်တၢ်လဲၤတရံးအသးန့ၣ်လီၤ.
ပိၥ်မုၣ်လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲတၢ်ဆၢကတီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲမ့ၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲနသွံၣ်ယွၤလီၤလၢနပိာ်မုၣ်အက့ၢ်အဂီၤကိးလါဒဲးန့ၣ်လီၤ. လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲန့ၣ်မ့ၢ်န့ဆၢၣ်တၢ်မၤသးတခါလၢအဘၣ်ထွဲဒီးနနီၢ်ခိပိာ်မုၣ်သွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်တၢ်လဲၤတရံးအသးန့ၣ်လီၤ. နသွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်အတၢ်လဲၤတရံးအသးန့ၣ်ကတဲာ်ကတီၤနနီၢ်ခိလၢဘၣ်တဘၣ်ကဒၢထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲနမ့ၢ်တဒၢထီၣ်န့ၣ်,ဟီၣ်မိလၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်လၢနဒၢလီၢ်အကနူၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤကွံာ်ဒီးယွၤကွံာ်ခီဖျိနပိာ်မုၣ်အက့ၢ်အဂီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအတၢ်စးထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲစးထီၣ်လၢအခါဖဲလဲၣ်.
လၢအီးစတြ့လယါအပူၤ,သးနံၣ်တၢ်ထိၣ်ဃူလၢတၢ်ကမၤန့ၢ်နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအခီၣ်ထံးတဘျီမ့ၢ်၀ဲ 12 တုၤ 13, သနာ်က့အစးထီၣ်အသးဆိန့ၢ်ခွံနံၣ်ဒီးစဲၤခံထဲသိး 16 န့ၣ်သ့လီၤ. ထံၣ်လိာ်သးဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဖဲနလုၢ်လၢ်သွံၣ်မ့ၢ်တစးထီၣ်ဒံးအသးတုၤလီၤလၢအသးအိၣ် 16 နံၣ်တုၤ 17 နံၣ်တက့ၢ်.
လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲကတၢၢ်၀ဲဒၣ်လၢအခါဖဲလဲၣ်.
နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ"သွံၣ်ကတၢၢ်"လီၤ. လၢအီးစတြ့လယါအပူၤ,သးနံၣ်အတၢ်ထိၣ်ဃူလၢအတုၤထီၣ်လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲန့ၣ် 51 တုၤ 52 နံၣ်, နာ်သက့အကဲထီၣ်အသးစဲၤခံဒိၣ်န့ၢ် 60 သ့လီၤ.
သွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်အတၢ်လဲၤတရံးအသးအတၢ်ထိၣ်ဃူတခါန့ၣ်ယံာ်၀ဲဒၣ်ထဲလဲၣ်.
နသွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်အတၢ်လဲၤတရံးအသးန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ထိၣ်ဒွးအီၤအခီၣ်ထံးတသီဖဲနလုၢ်လၢ်သွံၣ်ထံစးထီၣ်တချုးနလုၢ်လၢ်သွံၣ်ထံလၢခံတဘျီန့ၣ်လီၤ. ပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အသွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်တၢ်လဲၤတရံးအသးန့ၣ်လီၤဆီလိာ်အသးလီၤ. သွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်အတၢ်လဲၤတရံးအသးအတၢ်ထိၣ်ဃူအယူာ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲဒၣ် 28 သီလီၤ.
ဖဲလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအကတီၢ်ဘၣ်ကွၢ်လၢ်ပာ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲန့ၣ်ကယံာ်တၢ်ဆၢကတီၢ်သၢသီတုၤတနွံလီၤ. ပှၤအါတက့ၢ်အသွံၣ်ဟးထီၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်စှၤန့ၢ် 80 mL ဖဲအလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအကတီၢ်လီၤ. သွံၣ်ယွၤလီၤန့ၣ်လီၤဆီလိာ်အသးလၢအကဲသွံၣ်ဟးထီၣ်စှၤမ့တမ့ၢ်သွံၣ်ယွၤလီၤအါတလၢအခၢးန့ၣ်လီၤ. နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအတၢ်ယွၤလီၤဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကအါ၀ဲဖဲအခီၣ်ထံးသၢသီဒီးစှၤလီၤဖဲအဘူးကကတၢၢ်အခါလီၤ.
နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအလွဲၢ်န့ၣ်ဆီတလဲအသးလၢအဃးသူတုၤအဂီၤဆှံသ့လီၤ.
သွံၣ်ကိၢ်လိၣ်ဆံးဆံးဖိတနီၤဟဲလီၤန့ၣ်မ့ၢ်ညီနုၢ်တၢ်မၤသး,သနာ်က့ဖဲနမ့ၢ်ပလီၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်သွံၣ်ကိၢ်လိၣ်မ့ၢ်ဒိၣ်န့ၢ်စ့လီၤဖှံၣ် 50-စဲး(တ)န့ၣ်,ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်တက့ၢ်.
လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲကအိၣ်ဒီးတၢ်အနၢလၢအလီၤဆီန့ၣ်မ့ၢ်ညီနုၢ်တၢ်မၤအသးလီၤ. ဖဲနမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်အနၢန့ၣ်,ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်တက့ၢ်.
တၢ်လၢအမၤတံာ်တာ်နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲသ့မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
တၢ်ဂ့ၢ်အါမံၤမၤတံာ်တာ်နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲသ့လီၤ,ပာ်ဃုာ်ကသံၣ်ကသီတဖၣ်,တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ,ဟီၣ်မိ(န),ဟီၣ်မိ(န)တၢ်ကူစါ,တၢ်သးဘၣ်တံာ်တာ်,တၢ်မၤနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ,တၢ်အီၣ်အီတၢ်ဒီးနီၢ်ခိအတယၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပီးလီအဂ့ၤကတၢၢ်လၢတၢ်ကသူအီၤလၢလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအဂီၢ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအဂီၢ်ပီးလီအိၣ်၀ဲဒၣ်အါမံၤအါကလုာ်လီၤ,ပာ်ဃုာ်ဘဲကိၢ်လိၣ်,ဘဲတၢ်ကျး,ဖျီၣ်ခံဖိလၢလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအဂီၢ်,လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအခွးဒီးလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအဘ့ၣ်ခီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်နကလိၣ်သူကွၢ်အီၤတချုးနထံၣ်န့ၢ်ပီးလီလၢနဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးန့ၣ်လီၤ.
တချုးလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲတၢ်ဆါဖှိၣ် (Premenstrual syndrome, PMS)
ပှၤအါဒံအါဂၤလဲၤခီဖျိဘၣ်သးတၢ်တူၢ်ဘၣ်ဒီးနီၢ်ခိအတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်တချုးအ၀ဲသ့ၣ်မၤန့ၢ်လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤဒ် ‘PMS’ လီၤ. ညီနုၢ်တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ပာ်ဃုာ်ယုၢ်ထီၣ်,သးအ့န့,တၢ်သးတကး, တၢ်ဖိသွံဒီးလီၤဘှံးလီၤတီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤအါတက့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဆါပနီၣ်တခါမ့ၢ်ခံခါလၢတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤမၤဘၣ်အီၤသ့ညီညီဖိန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပနီၣ်တဖၣ်ညီနုၢ်အိၣ်ကတီၢ်ဖဲနလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲစးထီၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
ကျိၤကျဲအိၣ်အါဘိလၢကရဲၣ်ကျဲၤ PMS အပနီၣ်တဖၣ်, ပာ်ဃုာ်တၢ်အီၣ်အီတၢ်လၢအဆူၣ်အချ့,အိၣ်ဟူးဟူးဂဲၤဂဲၤ, မၤတၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါအတၢ်မၤတဖၣ်,မၤန့ၢ်တၢ်မံအိၣ်ဘှံးလၢအဂ့ၤဒီးတၢ်အီကသံၣ်ကသီဒ်ကသံၣ်သရၣ်ဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲဒၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲဆါ
လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲဆါန့ၣ်ကဲထီၣ်အသးဖဲနဒၢလီၢ်အယုၢ်ညၣ်ထုးဃံး(ဃံးထီၣ်)အခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါန့ၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကပာ်ဃုာ်တၢ်ထုးဃံးဒီးဆံၣ်ဒၢခိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်ဃၢဒီးတၢ်ဆါလၢယီၢ်ဒ့,ဟၢဖၢမ့တမ့ၢ်ခီၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲဆါန့ၣ်ညီနုၢ်ဖဲ-
- အကဲထီၣ်အသးဖဲနလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအခီၣ်ထံးခံသီန့ၣ်လီၤ
- အဟါမၢ်ဖဲနမ့ၢ်အီလီၤကသံၣ်မၤစၢၤတၢ်ဆါတဖၣ်မ့တမ့ၢ်သူတၢ်ခုၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ကိၢ်အဘိၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
- တမၤတံာ်တာ်နကိးနံၤဒဲးတၢ်အိၣ်မူဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအါဧါန့ၣ်မ့ၢ်နကသ့ၣ်ညါဒ်လဲၣ်.
လုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအါ(သွံၣ်ယွၤလီၤအါအါကလဲာ်ဖဲလုၢ်လၢ်ဟဲအခါ)န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲဒၣ်ဖဲနသွံၣ်ဟးထီၣ်ဖးအါလၢလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲတဘျီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘၣ်နကအိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲလၢအအါဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဆီတလဲနလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအပီးလီကိးခံနၣ်ရံၣ်မ့တမ့ၢ်စှၤန့ၢ်အန့ၣ်တဘျီ,နထံၣ်န့ၢ်သွံၣ်ကိၢ်လိၣ်လၢအဒိၣ်န့ၢ်စ့လီၤဖှံၣ် 50-စဲး(တ)မ့တမ့ၢ်နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲအါန့ၢ်ဃိးသီအခါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤအကါဒိၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ကထံၣ်လိာ်သးဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲလၢအအါဒီးတၢ်ပနီၣ်ဒ်သိးယုၢ်ထီၣ်ဆါဒီးတၢ်လီၤဘှံးလီၤတီၤလၢနကိးနံၤဒဲးတၢ်အိၣ်မူအပူၤအခါန့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်တၢ်ကထံၣ်လိာ်နသးဒီးနကသံၣ်သရၣ်လၢအခါဖဲလဲၣ်
ထံၣ်လိာ်နသးဒီးနကသံၣ်သရၣ်မ့ၢ်နမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဘၣ်ဃးနလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲန့ၣ်တက့ၢ်. အဒိန့ၣ်-ဖဲ
- နလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲတဟဲအဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဘၣ်(အဒိ-အဟဲစဲၤခံမ့တမ့ၢ်ဆိ,မ့တမ့ၢ်ဖုၣ်လီၤမ့တမ့ၢ်အါထီၣ်န့ၢ်ဒံးညီနုၢ်န့ၣ်လီၤ)
- နလုၢ်လၢ်သွံၣ်တဟဲလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ
- နလဲၤခီဖျိဘၣ်သးတၢ်တူၢ်ဘၣ်အဒိၣ်အမုၢ်မ့တမ့ၢ်သးပှၤဂ့ၢ်၀ီအတၢ်ဆီၣ်သနံးဖဲနလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဘူးကဟဲအခါန့ၣ်လီၤ
- တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်မၤဘၣ်ဒိနတၢ်အိၣ်မူအကံၢ်အစီန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ,ဂံၢ်ထံးတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်ဒီးလံာ်ဒိးသန့ၤကွၢ်သတြဲၤတဖၣ်အဂီၢ်,လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် Jean Hailes အပှာ်ယဲၤကဘျံးတက့ၢ်.
© 2024 Jean Hailes Foundation. All rights reserved. This publication may not be reproduced in whole or in part by any means without written permission of the copyright owner. Contact: licensing@jeanhailes.org.au