Periods factsheet (Somali) - Caadada dumarka

Waa maxay caadadu?

Caadadu waa marka bil kasta ay dhiig ka imaado xubinta taranka haweenka. Caadadu waa qayb dabiici ah oo ka mid ah wareegga caadada ee jidhkaaga. Wareegga caadadu waxay jidhkaaga u diyaarisaa uurka suurtogalka ah. Haddii aadan uur lahayn, hormoonnada ayaa sababa in xuubka ilmo-galeenkaagu ay daataan ayna kasoo dataan siilkaaga. Tani waa bilowga caadadaada.

Goorma ayay caadadu bilaabataa?

Australia gudaheeda, celceliska da'da caadadaada ugu horreysa waa 12 ilaa 13, laakiin waxay bilaaban kartaa horraanta sagaal iyo ilaa 16 sano. La tasho dhakhtarkaaga haddii caadadu aanay bilaabmin da'da 16 ilaa 17.

Goorma ayay caadadu dhamaanaysaa?

Xilligaaga ugu dambeeya ee caadada waxaa loo yaqaan 'menopause'. Australia gudaheeda, celceliska da'da lagu gaaro menopause waa 51 ilaa 52, laakiin waxay dhici kartaa ilaa 60 sano.

Celceliska wareegga caadada ilaa intee ayay qaadata?

Wareega caadadaada waxaa la cabbiraa laga bilaabo maalinta ugu horeysa ee caadadaada ilaa maalinta ka horeysa caadadaada xigta. Qof walba meertadeedu way ka duwanaan kartaa qofka kale. Celceliska dhererka wareegga caadada waa 28 maalmood.

Maxaa laga filan karaa mudada caadadaada

Caadadaadu waxay socon kartaa saddex ilaa todoba maalmood. Dadka intooda badan waxay lumiyaan wax ka yar 80 ml oo dhiig ah wadar ahaan inta lagu jiro xilliga caadada. Dhiigbaxa waxa uu ku kala duwanaan karaa qadar yar ilaa dhiig bax culus. Waxaa laga yaabaa in socodka dhiiggaagu uu ka cuslaado saddexda maalmood ee ugu horreeya oo uu khafiif noqdo dhammaadka.

Midabka caadadaada waxa uu ku kala duwanaan karaa inuu yahay bunni madow uuna noqon karo casaan dhalaalaya.

Xinjiro yar oo dhiig ah ayaa caadi ah, laakiin haddii aad aragto xinjiro ka weyn qadaadiicda 50-ka senti, la hadal dhakhtarkaaga.

Waa caadi in caadadu ay yeelato ur kala duwan. Haddii aad ka welwelsan tahay urta, la hadal dhakhtarkaaga.

Maxaa saameyn kara caadadaada?

Waxyaabo badan ayaa saameyn kara caadadaada, oo ay ku jiraan daawooyinka, jirrooyinka, hormoonnada, daaweynta hoormoonka, walbahaarka, jimicsiga, cuntada iyo miisaanka.

Waa maxay waxyaabaha ugu fiican ee loo isticmaalo caadada?

Waxaa jira noocyo badan oo alaabta caadada ah oo la heli karo, oo ay ku jiraan tampons, pads, nigisyada caadada, koobabka caadada iyo saxanka caadada. Waxaa laga yaabaa inaad u baahato inaad dhowr aad tijaabiso ka hor inta aanad helin alaab aad jeceshahay.

Cudurka caadada ka hor (premenstrual syndrome - PMS)

Dad badan ayaa la kulma calaamado shucuureed iyo kuwo jireed ka hor inta aysan helin caadada. Tan waxaa loo yaqaan 'PMS'. Calaamadaha caanka ah waxaa ka mid ah casiraad, xanaaq, barar, finan iyo daal.

Dadka intooda badan waxay leeyihiin hal ama laba calaamadood oo si fudud loo maareyn karo. Calaamaduhu waxay inta badan istaagaan marka caadadaadu bilaabato ka dib.

Waxaa jira siyaabo badan oo lagu maareeyo calaamadaha PMS, oo ay ku jiraan cunista cunto caafimaad leh, firfircoonida, ku dhaqanka farsamooyinka nasashada, helitaanka hurdo tayo leh iyo qaadashada daawooyinka uu takhtarkaagu ku taliyo.

Xanuunka caadada

Xanuunka caadada wuxuu yimaadaa marka muruqyada ilmo-galeenkaagu adkaadaan (heshiis). Xanuunka waxaa ku jiri kara casiraad iyo culeys xagga miskaha ah, iyo xanuunka dhabarka hoose, caloosha ama lugaha. Xanuunku waa caadi haddii:

• uu dhaco labada maalmood ee ugu horreeya caadadaada
• uu ku daayo markaad qaadato dawooyinka xanuunka kaa caawiya ama aad isticmaasho baakado kulul ama qabow
• uusan wax saamayn ah ku laheen nolol maalmeedkaaga.

Sideed ku ogaan kartaa inaad leedahay dhiiga caadada oo xoog kaaga socda?

Caado culus (dhiigbax caado badan) waa marka dhiig badan oo caadada ah aad lumiso. Waxaa laga yaabaa inay caado culus kugu dhacday haddii aad u baahato in aad bedesho waxyaabaha aad u isticmaasho caadada labadii saacadoodba ama ka yarba, aad arkayso xinjiro dhiig oo ka weyn 50 senti ama ay caadadu socoto in ka badan sideed maalmood.

Waa muhiim inaad aragto dhakhtarkaaga haddii aad leedahay caado culus iyo calaamado ay ka mid yihiin casiraad iyo daal saameeya nolol maalmeedkaaga.

Goorta ay tahay inaad u tagto dhakhtarkaaga

La tasho dhakhtarkaaga haddii aad ka welwelsan tahay caadadaada. Tusaale ahaan, haddii:

• caadadu aysan aheen mid ku socota qaab lala socon karo (tusaale, way dib dhacdaa ama soo hor martaa, ama way ka gaaban yihiin ama ka dheer yihiin inta caadiga ah)
• aadan haba yaraatee helin caadadaada
• aad la kulantid murugo shucuureed ama maskaxeed oo aad u daran caadadaada ka hor
• haddii ay calaamaduhu saameeyaan tayada noloshaada.

Wixii macluumaad dheeraad ah, agabyo iyo tixraacyo ah, booqo bogga internetka ee Jean Hailes ee caadada.